علم غیب

به نام خدا

مقدمه :   معنا و مفهوم «ِ علم غیب » آگاهی از اموری است که از نظر حواس پنجگانه ظاهری، پوشیده و پنهان می‌باشد.

* بخش اصلی و ذاتی«عِلم غیب» مخصوص خداوند متعال است و حضرت حّق، هیچ کسی را از آن آگاه نمی‌کند. این دسته از اموری غیبی برای غیر خدا ، قابل مشاهده با حواس ظاهری و یا احاطه فکری و قلبی نیست؛ مانند ذات خداوند است. در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که اطلاع از علم غیب را «مختص خداوند» می داند؛ مانند آیه 59 سوره انعام‏: «وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ لا یَعْلَمُها إِلَّا هُوَ»؛ (کلیدهاى غیب نزد خدا است که جز او کسى آنها را نمى داند)، یا آیه 65 سوره نمل‏ : «قُلْ لا یَعْلَمُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ الْغَیْبَ‏ إِلَّا اللَّهُ‏»؛ (بگو هیچ یک از کسانى که در آسمانها و زمین هستند غیب را نمى دانند، جز خدا).

* بخشی از «عِلم غیب» برای پیامبران و فرستادگان الهی می باشد. مانند ادیان، وقوع معجزات و سایر اخبار غیبی از این دسته‌اند. بدیهی است بیشترین میزان حکمت متعالیه علوم غیبی مخصوص پیامبر(ص) و جانشینان اوست. «ابن میثم بحرانی» در شرح خطبه ۱۲۸ نهج البلاغه می گوید:  « عِلم غیب » مختص به خداوند است فلذا باید میان «علم غیب» و « علم به امور غایب» تفاوت قائل شد . «علم غیب» علمی ذاتی و بدون علّت است و همین علم است که امام علی(ع) از خود نفی می‌کند. امّا «عِلم به امور غایب» به افاضه خداوند صورت می‌گیرد البته به افرادی چنین عِلمی اعطا می‌شود که توان و استعداد دریافت آن را با تزّکیه نفس در خود ایجاد کرده باشند. به همین جهت این علم ذاتی نیست بلکه علم لدنّی است از جانب خداوند به پیامبر(ص) آموخته شد و ایشان مامور بود به جانشینان خود بیاموزد.

* بخش دیگر نیز از «عِلم غیب»  تحت عنوان «عِلم به امور غایب» به صورت لدّنی می تواند با تعلیم و تهذیب اخلاق، تربیت روح ، ریاضت و تزکّیه نفس، درحدّ محدود و معیّنی به  اذن و افاضه خداوند آشکار و ممکن ‌شود. « عِلم غیب » در مقابل شهود ، به معنای غیب‌دانی، غیب‌گویی ، فراآگاهی و ادراکات فراحسّی نسبت به امور پنهان، نامرئی و مجهول در حوزه  ماوراءالطبیعه – متافیزیک است که شناخت ، کشف ، درک و آگاهی از آن با کمک اسباب و عوامل مادّی و شرایط عادی امکان پذیر نمی باشد . « عِلم غَیب» ، اموری که در جهان عالَم هستی و نیز در اطراف ما وجود و جریان دارند، گرچه با حواس پنجگانه حس نمی‌شوند و از ما پنهان‌اند، اما برخی «موجودات» یا انسان‌هایی، بواسطه برخورداری از نیروی ادراکات فراحسّی و روشن بینی، از امور و مسایل مکنونات مخفی، حتی از جزئیات پنهان و ناشناخته آن ، آگاه و با خبر می شوند .  و در صورت داشتن اذن آشکار کردن آن،  می توانند برای اشخاص صلاحیت دار، بازگو کنند و آن ها را قبل از وقوع حوادث آگاه سازند. بدیهی است که عِلم غَیب، آگاهی از اموری که در حالت طبیعی برای انسان دست‌یافتنی نیست. خداوند، برخی انسان‌ها را از عِلم غیب بهره‌مند فرموده است. بر اساس آموزه‌های دینی، پیامبران ، از جمله پیامبر اسلام(ص)، امامان شیعه و برخی از انسان‌های صالح، از عِلم غیب به صورت علم لدّنی برخوردارند که گستره و کیفیّت آن در افراد متفاوت است.

با احترام– احمد علامه فلسفی