روان شناسی عمومی (جلد پنجم)

برای دانلود فهدست و مقدمه بر روی  روان شناسی عمومی جلد 5 کلیک کنید.

در زندگی ماشینی جوامع بشری، اغلب مردم جهان دچار انواع بیماری­های روان­تنی شده و می­شوند و جسم را رنجور و معذب می­کند.

بی­تردید منشاء و مأخذ اصلی این قبیل عوارض روان­تنی، بروز و ظهور معضلات روانی و روحی می­باشد. برای مثال: اغلب بیماری تنفسی، گوارشی، قلبی و عروقی، سردردها، مشکلات مفصلی و کمردرد، معده­درد و صدها دردهای دیگر ریشه روانی دارند که با تجویز داروها درمان­پذیر نمی­باشند.

تحقیقات اخیر مبیّن آن است که بیماری­های روان­تنی بین سنین 20 تا 40 سالگی میان افراد در ایران رایج است. به همین دلیل 85 درصد اشخاصی که به مراکز پزشکی و درمانی مراجعه می­کنند، بیمارانی از گروه سایکوسوماتیک (روان­تنی) و استرس می­باشند. فشارهای روانی یا استرس، سبب تشدید و بحران در بیماری­های جسمانی مثل پرفشاری خون می­شود که البته در چنین شرایط بحرانی، طبق تشخیص پزشک، دارو تجویز می­گردد.

استرس، ماهیتاً عملکرد دوگانه دارد. استرس مثبت و خوب، استرس منفی و بد.

استرس مثبت و خوب و خفیف، استرسی است که در حد طبیعی و متعادل اگر تبدیل به فرصت شود می­تواند به عنوان موتور محرکه، موجبات جنب و جوش، تحرک، پیشرفت و ترقی در انجام امور کارها و اهداف را فراهم سازد.

اما افرادی که از استرس مثبت در حد لازم و طبیعی برخوردار نباشند، بدیهی است احساس و نگرش بی­خیالی، بی­قیدی، انفعالی و بی­خاصیتی دارند.

استرس منفی و بد، استرسی است که از حد مجاز طبیعی و تحمل آن خارج گردد و موجبات اختلالات متعددی در کلیه شئون زندگی، شغل، تحصیل و ارکان زندگی و خانوادگی فراهم سازد.

جامعه ایران یکی از جوامع پرتنش، درد و استرس تا مرز انفجار در جهان بشمار می­آید. به گونه­ای که میزان تحمل و شکیبایی مردم در برابر درد، به شدت کاهش یافته است و غالباً با کوچکترین جرقه­ای حالت انفجار انبار باروت به خود می­گیرند. و همواره برای تسکین دردهای جسمانی خود به پزشک مراجعه می­کنند در حالی که ریشه و منشاء اغلب این دردها، «روان­تنی» یا «سایکوسوماتیک» می­باشد که شامل انواع استرس­های مخرب، غم و اندوه و افسردگی­های مزمن، و نیز فقدان شور و شادی و نشاط و انگیزه و همچنین عدم حاکمیت امنیت روانی و آرامش خاطر و امثالهم در جامعه می­باشد.

لذا حاکمیت چنین شرایطی استرس­زا و تنش­های روحی روانی در تمامی عرصه­های زندگانی اعم از حوزه­های اجتماعی، خانوادگی، سیاسی، مذهبی، فرهنگی، فکری، شغلی، تحصیلی و … می­تواند انسان را دچار بیماری­های روان­تنی و سایکوسوماتیک نماید. بعلاوه زمینه ساز ایجاد بیماری اسکیزوفرنی در برخی از افراد به شمار می رود.

شخصیت، مجموعه­ای از رفتارها، کردارها، گفتارها، طرز تفکر و عقیده، ثبات، متفاوت و منحصر بفرد بودن انسان تلقی می­شود.

ساختار شخصیت انسان اعم از منش، خلق و خو، سرشت و طبیعت، فطرت، وجدان اخلاقی و سایر خصلت­های دیگر مبتنی بر مجموعه­ای از جنبه­های وراثتی (ژنتیکی) و اکتساباتی مانند تعلیم و تربیت و تاثیرات محیطی می­باشد که در نهایت موجبات سازگاری، تعامل و همزیستی فرد را با همنوعان و محیط خود فراهم می­سازد.

حال اگر هرگونه خللی اعم از وراثتی و یا اکتسابی در ارکان و ساختار شخصیت فرد به هر نسبتی موثر و نافذ واقع شود به همان نسبت او را دچار اختلالات شخصیتی می­نماید.

خاطرنشان می­سازد که میزان رشد اختلالات روانی و شخصیتی در ایران نسبت به معیارهای جهانی که حدود 3/7 تا 8/39 درصد است، از حد عادی و مجاز عبور کرده و با رکوردشکنی به خط قرمز رسیده و زنگ خطر و هشدار جدی برای دولتمردان، مسئولان، سازمان­ها و نهادهای ذیربط و متعهد کشور به صدا درآمده است.

لذا تا بیش از این دیر نشده باید آغاز نهضتی اساسی و کارشناسانه در سطح ملی در اولویت قرار گیرد و چاره­اندیشی شود. زیرا قریب به نیمی از افراد جامعه­ی ایران مستعد ابتلاء به اختلالات روانی از جمله: اضطراب، تشویش، بی­قراری، عصبیت، یأس و افسردگی، تشتت ذهنی و پریشانی می­باشند.

بدیهی است بار بسیار سنگین و کمرشکن ناشی از تشدید و شیوع بیشتر اختلالات روانی در جامعه، تاثیرات مخربی و گاهی جبران­ناپذیر در تمامی شئون زندگانی مردم از جمله در عرصه­های بهداشت عمومی، مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، قوای انتظامی و امنیتی و سیاسی کشور بجا می­گذارد.

در اینجا اجمالاً توصیه می­شود که در راستای اعمال سیاست بهداشت روانی و حفظ سلامت جامعه، برای هر هزار نفر حداقل یک نفر روان­شناس کارآزموده ضروری است. یعنی حدود 75 هزار نفر در سراسر کشور روان­شناس با تجربه و متعهد مورد نیاز است تا بتوانند در قالب مجموعه­ی طرح ملی پزشک خانواده به طور موثر و مستمر در خدمت آحاد جامعه قرار گیرند.

روان­شناسان و روان­پزشکان، مفهوم «اضطراب» را مترادف با «دل­نگرانی»، «بیم[1]» و ناراحتی می­ دانند. بی ­تردید اضطراب، از ترس ریشه می­ گیرد. این دو نوع هیجان یعنی «اضطراب» و «ترس»، با یکدیگر ارتباط دارند و شخص اغلب قبل از آن که دچار اضطراب شود، می­ترسد. اما مفهوم هر یک از آن­ها در جایگاه خود متفاوت می­باشند.

آنچه که شخص در مورد آن مضطراب است، به این دلیل می­باشد که قبلاً برای او رخ داده است. و لذا اکنون می­ ترسد که مبادا مجدداً برایش اتفاق بیفتد.

اما ممکن است آدمی درباره عواملی نگران و مشوش باشد که هرگز برای او رخ نداده است. برای مثال؛ فردی از این که دوست و شریک صمیمی خود را از دست بدهد و یا شغل و جایگاه و مقام خود را از کف بدهد، یا دچار بیماری صعب­العلاجی شود یا در برابر فشار فقر و تنگدستی تاب نیاورد، دستخوش اضطراب می­ گردد. در واقع «فرامن» موجبات نگرانی و احساس گناه را برای او تدارک می­بیند تا جایی که او را دچار ترس م ی­نماید و عملی را که فکر می­کند مستحق آن می ­باشد مرتکب می­شود.

از آنجایی که روند پیشرفت علم و دانش فناوری بویژه در نیم قرن اخیر در تمامی عرصه­های زندگی بشر با سرعت نجومی غیر قابل وصفی از نظر کمی و کیفی در حال گسترش و تعمیق است، اما بر عکس روند اخلاقیات، معنویات، الهیات و اعتقادات مذهبی و دینداری غالباً رو به تنزل و انحطاط و پریشانی و اختلالات روانی از جمله اضطراب، همچنان رو به افزایش می­باشد. بدیهی است تا زمانی که بشر به خویشتن خویش بازنگردد، یعنی به خودشناسی، خودسازی و خداشناسی رجوع پیدا نکند، بی­تردید در عرصه­ی این «قرن اضطراب»، مستهلک و مضمحل خواهد شد.

هنگامی که انسان مراحل خودشناسی، خودسازی و خداشناسی را عمیقاً طی کند و به خویشتن خویش بازگردد، بی­تردید و به طور قطع وارد مدار منظومه انرژی لایتناهی الهی قرار می­گیرد و با تمام وجود خویش به این آیه شریفه معتقد و مقید شده و دیگر هیچ استرس، اضطراب، پریشانی، بیقراری، افسردگی و یأس در تار و پود او نفوذ، رسوخ و تأثیر نخواهد کرد و بنابراین آرام جان می­گیرد:

اَلابِذِکراللهِ تَطمَئِنَ القُلُوب. مَن اَعرَضَ عَن ذِکری فَانَّ لَهُ مَعیشَتهً ضنکا.

«ای انسان­ها با ذکر خدا، دل­ها آرام می­گیرد. کسی که از خدا روی برگرداند زندگی برای او سخت می ­شود».

[1] ) Apprehension.